ТЎФОН

Тақвин нинг 6, 7 ва 8-бўлимлари Тўфон ҳикоясига бағишланган. Яна ҳам тўғрироғи, Тўфон қиссаси бу ерда бир эмас, икки ҳикоя ҳолида берилган. Фақат улар ёнма-ён берилмасдан, воқеанинг турли бўлимлари орақама-орқа жойлаштирилиб, кичкина-кичкина парчаларга бўлинган ҳолда, ташқи кўринишдан бир-бирига боғланган ҳолдай тасаввур ҳосил қиладиган шаклда тақдим қилинган. Аслида, бу уч бўлим ўртасида, очиқдан-очиқ зиддият бор: Бунинг сабаби, бир-биридан тамоман фарқли бўлган икки манбаъдан фойдаланилганлигидадир. Булар – яхвиста ва руҳонийлар матни деб аталган манбаълардир. Юқорида кўриб ўтганимиздек, бу икки манбаъ бир-бирини инкор қилмоқда; аввал мустақил бир ривоят бўлган ҳар икки матн, параграф ва жумлаларга ажратилиб, бир манбаънинг орқасидан иккинчи манбаъга оид маълумотлар келтирилган. Бу икки манбаъ бир-бирига шунчалик аралашиб кетганки, франсузчада яқин юз сатрни ташкил қилган бир матн давомида ўн етти марта бир манбаъдан иккинчисига ўтилади. Ҳикоя бутунича шундайдир: Инсонларнинг исёнлари авж олиб кетгач, Тангри, ҳамма мавжудотлар қаторида уларнинг ҳаётига ҳам нуқта қўйишга қарор қилади. У аҳволни олдиндан Ҳз. Нуҳга маълум қилади ва унга, кема ясашини буюради. Кемага аёлини, уч ўғли ва уларнинг ҳам уч аёлини ҳамда қолган жонли мавжудотларни жойлаштиришини амр қилади. Энг охирида зикр қилинган мавжудотлар ҳақида иккила манбаъдаги маълумотлар икки хил: ҳикоянинг руҳонийлар матнидаги бир парчасига кўра, Ҳз. Нуҳ ҳар жинс мавжудотдан бир жуфтдан олади: яхвиста манбаъсидан олинган иккинчи матнда эса, Тангрининг "ҳалол" деб билинган ҳайвонларнинг эркак ва урғочисидан етти донадан, "ҳаром" ҳисобланган ҳайвонлардан эса, фақатгина бир жуфтдан олишни буюрганлиги айтилади. Фақат, кейинги жумлаларда Ҳз. Нуҳнинг кемага ҳамма ҳайвонлардан бор-йўғи бир жуфтдан олганлиги билдирилади. М. П. де Вауксга ўхшаган мутахассислар бу ерда яхвиста ривоятининг ўзгартирилган бир қисмидан фойдаланилганлигини эътироф этадилар. Бир параграфда(яхвиста манбаъси) Тўфонни фақатгина ёмғир сувлари юзага келтирганлиги айтилади. Фақат (руҳонийлар манбаъсидан олинган) бошқа бир параграфда, Тўфоннинг сабаби қилиб, икки нарса кўрсатилади: ёмғир сувлари ҳамда ер ости сувлари. Бутун Ер, тоғларнинг чўққисигача, ҳатто уларни ҳам кўмиб юборадиган даражада сув остида қолади. Ер юзида ҳаёт тугатилади. Бир йил ўтгач, сувлар сингиб бўлганидан кейин Ҳз. Нуҳ, Арарат (бошқа манбаъларда Жуди тоғи деб келади – Тарж. ) тоғининг устига ўрнашиб қолган кемадан чиқиб келади. Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, манбаъларда тўфоннинг содир бўлган вақти ҳам икки хил: яхвиста ривоятига кўра, сувларнинг кўтарилиши қирқ кун, руҳонийлар матнидаги ривоятга кўра эса, бир юз эллик кундир. Яхвиста ривояти, бу воқеа содир бўлганида Ҳз. Нуҳ неча ёшда бўлганлиги ҳақида ҳеч нарса демайди, фақат руҳонийлар ривояти, Тўфоннинг, Ҳз. Нуҳнинг олти юз ёшлигида воқеъ бўлганлигини илгари суради. Яна худди шу ривоят, шажарага оид берган маълумотларида, бу ҳодисани, Ҳз. Одамдан Ҳз. Иброҳимгача бўлган замон ичидаги вақтга жойлаштиради. Тақвиндаги маълумотларга асосланиб қилинган ҳисоб-китобларга кўра, Ҳз. Нуҳ, Ҳз. Одамдан 1056 йил кейин туғилган бўлади. (Ҳз. Иброҳимнинг оталари ҳақидаги жадвалга қаранг) Тўфон ҳам Ҳз. Одамнинг яратилишидан 1656 йил кейин содир бўлган бўлиши керак. Бир томондан Тақвин, Тўфонни Ҳз. Иброҳимнинг туғилишидан 292 йил олдин воқеъ бўлганлигини кўрсатаяпти. Тақвинга кўра, Тўфон, бутун инсониятни қамраб олмоқда ва Тангри томонидан яратилган Ер юзидаги бутун жонли мавжудотлар йўқотилганлиги англашилмоқда. Унга кўра, бутун инсонлар, Ҳз. Нуҳнинг уч ўғли ва уларнинг уч аёлидан тўраган бўлиб чиқмоқда. Ваҳоланки, бу воқеадан уч аср ўтиб дунёга келган Ҳз. Иброҳим даврида турли жамиятлар ҳолида тартибланган бутун бошли инсоният мавжуд эди. Бундай ташкилотланиш шунчалиу қисқа бир давр ичида қандай ҳосил бўлиши мумкин? Шу оддий мушоҳаданинг ўзиёқ ҳикоянинг ҳақиқат эмаслигини исботлаш учун етарлидир. Тарихий маълумотлар ҳам ҳикоянинг илмий хулосаларга зид эканлигин кўрсатмоқда. Ҳз. Иброҳим даври, м. о. 1800-1850-йиллар деб белгиланган. Тақвиндаги шажара маълумотлари билан талқин қилингани каби, агар Тўфон Ҳз. Иброҳимдан салкам уч аср аввал содир бўлганида эди, Ҳз. Иброҳим, м. о. XXI ва XXII-асрларга киритилиши керак эди. Бу давр эса, бугунги тарихий маълумотлар ҳам тасдиқлаб турганидай, Ер юзининг кўпгина минтақаларида, қолдиқлари кейинги авлодларгача етиб келган турли маданиятларнинг гуллаб-яшнаган даври эди. Масалан, Миср тарихида бу давр, Ўрта Императорликдан олдинги даврдир (м. о. 2100 йил), яъни тахминан ўн биринчи сулоладан олдинги орадаги биринчи даврнинг замонидир. Бу давр, Бобилда, учинчи Ур хонадонининг ҳукмронлик давридир. Бу сивилизатсиялар ҳеч қачон узилиб қолгани йўқ. Яъни, Муқаддас Китобда айтилгани каби, бутун инсониятни қамраб олган ҳалокат содир бўлгани йўқ. Хулоса шуки, Тавротдаги уч ҳикоя, воқеалар орасидаги боғлиқликни, бутун ҳақиқати билан инсонларга билдирган, деб бўлмайди. Холисона айтадиган бўлсак, бизгача етиб келган ушбу матнларнинг ҳақиқий воқеъликни акс эттирмаганликларини тан олишга мажбурмиз. Аллоҳ ҳақиқат бўлмаган нарсани ваҳий қиладими? Ҳақиқатан ҳам, инсонларга уйдирмалар билан, ҳатто зиддиятли уйдирмалар билан таълимот берган Тангри ҳақидаги фикрни ҳазм қилиб бўлмайди. Шундай бўлганидан кейин истасак ҳам, истамасак ҳам, матннинг инсонлар томонидан ўзгартирилганлиги тўғрисидаги фикрни олдинга суришимиз керак бўлади. Бундай ўзгартириш ё авлоддан - авлодга ўтиб келган оғзаки ривоятларда, ёки ана шу ривоятлар топилган матнларда содир бўлган. Тақвиннинг уч аср давомида, камида икки марта қўлдан ўтказилганлиги эътиборга олинадиган бўлса, ундаги хатоликлардан ёки воқеаларнинг ҳақиқатга зид эканлигидан ажабланмаслик керак. Дунёвий билимларнинг ривожланиши, ҳамма нарсани англаб етиш имконинияратмаса ҳам, баъзи ҳодисалар ҳақида етарли маълумотлар бериш билан бу хусусдаги эски ривоятларнинг нечоғли ҳақиқат эканлиги ҳақида ҳукм чиқариш имконини бераяпти. Аслида жавобгарлиги фақат инсонларнинг зиммасида бўлган Таврот матнларидаги католиклар ҳақида шу изоҳнинг ўзи билан кифоялансак ҳам бўлади. Яҳудий ва насроний муфассирларининг жуда кўпчилигининг буни эътироф этмасликларини кўриб, таассуф дейиш керак. Шундай бўлса ҳам, улар илгари сураётган баъзи далилларни ахамиятга олишимиз керак.